Pareidolie

Pareidolie: dronken octopus zoekt ruzie…

Ik associeer de lente met liggen in het gras en staren naar de wolken, ook al deed ik dat daadwerkelijk een eeuwigheid geleden. Het turen naar die wattige kolossen is heerlijk ontspannend. Gezichten of dieren, ik kon ze zonder moeite onderscheiden en hoe langer ik keek, des te beter leken de details te kloppen, alsof de wolken het spel meespeelden en zich stiekem vervormden en herschikten.

Het verschijnsel dat we herkenbare dingen kunnen zien in willekeurige vormen heet pareidolie en blijft niet beperkt tot wolken. Zo ontdekte een vrouw uit Florida de beeltenis van de Heilige Maagd Maria in een zelfgemaakte tosti. En ze was niet de enige die het zag: toen ze de tosti op eBay te koop aanbood, waren er vele belangstellenden en uiteindelijk ging de geroosterde boterham voor 21.000 euro over op een nieuwe eigenaar. Het is een wijdverbreid fenomeen, getuige de oneindige reeks waarnemingen van gezichten in huizen, stopcontacten, bomen, vliegtuigen, et cetera op @FacesPics.

Een Duits bedrijf heeft software ontwikkeld om Google Earth af te speuren naar gezichten die door bergen, akkers, bossen, rivieren en bebouwing worden gevormd. Tot nu toe vallen de resultaten nogal tegen. Gelukkig maar, want je hoopt toch dat een gortdroog algoritme de broodnodige fantasie mist die noodzakelijk is voor een overtuigende pareidolische waarneming. Wetenschap en fantasie gaan slecht samen. Een beetje fantasie kan de wetenschapper wel gebruiken, maar een overmaat is gevaarlijk. Zo zag embryoloog, astronoom, wis- en natuurkundige Nicolaas Hartsoeker (1656-1725) ‘diertjes’ in zaadcellen wanneer hij die onder zijn microscoop bekeek. Tekeningen van zijn hand tonen een compleet mensje in de kop van een spermacel, dat volgens hem in de baarmoeder kon uitgroeien tot een kind. Nu moeten we daar om gniffelen, maar de aanname dat hedendaagse wetenschappers de dingen wél altijd zien zoals ze zijn is een illusie.